İşte, yüklem eksikliği konu anlatımı:
Yüklem Eksikliği
Sıralı ya da bağlı cümlelerde bazen yüklem tek olur ve her iki cümlenin anlamını karşılayamaz. Bu, anlatım bozukluğuna neden olur. O yüzden yüklemin her iki cümlenin anlamıyla uyumlu ya da her cümlenin kendi anlamına uygun bir yükleme sahip olması gerekir. Örneğin “Dün akşam çorba, kuru fasulye ve pilav yedik.” cümlesinde sondaki “yedik” yüklemi kuru fasulye ve pilav için uygun olsa da çorba için uygun değildir.
Düzeltme: Dün akşam çorba içtik, kuru fasulye ve pilav yedik.
Açıklamalı Örnekler
Ev işlerinde ne o bana ne de ben ona karışırım.
Açıklama: İki ayrı cümlenin öznesi farklı olup yüklem bu öznelere uygun değildir. O yüzden “bana” sözcüğünden sonra “karışır” yüklemi gelmeli.
Düzeltme: Ev işlerinde ne o bana karışır ne de ben ona karışırım.
Arkadaşlarıyla bazen az, bazen de hiç oynamazdı.
Açıklama: Cümleye baktığınızda sözü edilen kişinin arkadaşlarıyla ya az oynadığı ya da hiç oynamadığını anlarsınız. O yüzden virgülden önceki cümleye kendi yüklemini getirmek gerekir.
Düzeltme: Arkadaşlarıyla bazen az oynar, bazen de hiç oynamazdı.
Selma öğünlerinde karbonhidrat içeren besinleri az, kızartmayı hiç tüketmez.
Açıklama: Virgülle ayrılmış iki ayrı cümlenin zarf tümleçleri “az” ve “hiç” sözcükleridir. Bunların olumluluk ve olumsuzluk yönünden yüklemle uyumlu olması gerekir. O yüzden “az” sözcüğünden sonra “tüketirim” yükleminin gelmesi gerekir.
Düzeltme: Selma öğünlerinde karbonhidrat içeren besinleri az tüketir, kızartmayı hiç tüketmez.
Sohbet ederken bir yandan kurabiyesini bir yandan da kahvesini içiyordu.
Açıklama: Kurabiye içilmeyeceği için hemen sonrasında “yiyor” yükleminin gelmesi gerekir.
Düzeltme: Sohbet ederken bir yandan kurabiyesini yiyor, bir yandan da kahvesini içiyordu.
Düğünde pasta ve meyve suyu içtik.
Açıklama: Pasta içilmeyeceğine göre bu sözcükten hemen sonra “yedik” yükleminin gelmesi gerekir.
Düzeltme: Düğünde pasta yedik ve meyve suyu içtik.
Sıkça Sorulan Sorular
Genellikle sıralı ya da bağlı cümlelerde ortak kullanılan bir yüklemin her iki cümlenin anlamına uygun olmamasıdır.
Birden çok yüklemli ya da yargılı cümlelerde ihtiyaç duyulan öznenin cümlede bulunmamasıdır. Örneğin “Kitaptaki hatalar düzeltildi, tekrar satışa sunuldu.” cümlesinde ilk cümlenin öznesi “kitaptaki hatalar” sözü, ikinci cümlenin öznesi olamaz. Çünkü satışa sunulan “kitap”tır. O yüzden cümleyi şu şekilde düzeltiriz: “Kitaptaki hatalar düzeltildi, kitap tekrar satışa sunuldu.
Örneğin “Beni çok seviyor ve güveniyor.” cümlesinde “beni güveniyor” ifadesi yanlış olduğu için “ve” bağlacından sonra “bana” dolaylı tümlecinin gelmesi gerekir. Cümleyi şu şekilde düzeltiriz: “Beni çok seviyor ve bana güveniyor.”
1. Anlamca tamamlanmamış yani eksiltili cümle olur, bu nedenle üç noktayla biter. Ancak bu, anlatım bozukluğu demek değildir.
2. Sıralı ya da bağlı cümlelerde ihtiyaç duyulan bir yüklemin olmaması anlatım bozukluğuna neden olur.
Örnek: Maç izlerken kek ve çay içtik.
Açıklama: Kek içilmeyeceği için sonrasında “yedik” yükleminin gelmesi gerekir.
Düzeltme: Maç izlerken kek yedik ve çay içtik.
Yüklemin anlamca olumsuz olmasıdır. İsim yüklemleri “değil” edatı, fiil yüklemleri ise “-ma/-me” eki ya da “değil” edatıyla olumsuz anlam bildirir.