Süt, mutfak kültürümüzde önemli bir yere sahiptir. Yemeklerden tatlılara hatta hamur ürünlerine kadar pek çok alanda kullanılmaktadır. Bunun dışında anne sütü de bebekler için hayati öneme sahip bir besindir. Bundan dolayı süt, geleneklerimizde sıkça yer alırken atasözleri ve deyimler de bu gıda maddesinin toplumsal yaşamdaki yerini ve önemini ortaya koyar. Süt, yalnızca bir besin kaynağı değil, aynı zamanda beyaz olduğu için sağlığın, bereketin ve saflığın da sembolüdür. Dilimizde yer alan süt ile ilgili atasözü ve deyimler insanların günlük yaşamında bu gıdanın nasıl algılandığını gösterir. Örneğin “helal süt emmiş olmak” deyimi “kendine ya da çevresine herhangi bir kötülüğü olmayan insanları tanımlar. İşte, sütle ilgili atasözü ve deyimler:
Sütle İlgili Atasözü ve Deyimler
1) Atasözleri
Çobanın gönlü olursa tekeden süt (yağ) çıkarır: İnsan istedikten sonra imkânsızı bile gerçekleştirir.
Dağ ovanın sütanasıdır: Ana besin kaynağı anlamında atasözüdür.
İnsanoğlu çiğ süt emmiş: İnsanlara güvenmemek gerekir, onlardan zarar görürsün.
İnek gibi süt vermeyen, öküz gibi kutan sürer: Yararlı bir işte çalışmayan, istemediği zor şartlar altında çalışır.
Kuşa süt nasip olsa anasından olurdu: Bir insana önemli bir fayda sağlanacaksa bu, en yakınından gelir.
Sütsüz koyun meleyen olur: Herhangi bir birikimi, katkısı ya da faydası olmayanlar acıklı davranır.
Sütle giren huy, canla çıkar: Doğduktan sonra kazanılan alışkanlık, ölene kadar kalır.
Sütten ağzı yanan yoğurdu üfleyerek yer: Bir olaydan dolayı canı yanan kişi, daha sonra aşırı temkinli davranır.
Sütlüyü sürüden çıkarmazlar: Çevresine yararı bulunan insanlar göz ardı edilmez.
2) Deyimler
Ağzı süt kokmak: İşinde yeni, tecrübesi olmayan ya da genç insan.
Anasından emdiği süt burnundan gelmek: Bir iş sırasında katlanamayacak derecede büyük sıkıntılar çekmek.
Etliye sütlüye karışmamak: Sıkıntılardan uzak duran, hiçbir olaya karışmayan insanlar için kullanılan deyim.
Kuş sütüyle beslenmek: Kolay kolay bulunmayan, pahalı besinler tüketen insanlar için kullanılan bir deyimdir.
Süt dökmüş kedi gibi: Suçluluk duygusu içinde sessi sessiz duranlar için kullanılan bir deyim.
Süt kuzusu: Küçük, sarıp sarmalanan ve bundan dolayı zorluk görmemiş, nazlı kimseler için kullanılan bir deyim.
Süt liman olmak: Eski hırçınlığı bitip, sakinleşmek.
Sütü bozuk: Kişinin kendisi gibi anne ve babasının da kötü olduğu durumlarda kullanılan bir deyim.
Sütten çıkmış ak kaşık gibi olmak: Tertemiz ve hatasız insanlar için kullanılan bir deyimdir.
Dikkat: Atasözü ve deyimlerde geçen süt sözcüğü çoğunlukla kendi anlamının dışına çıkmış; temiz, sade, huzur, fayda… gibi anlamlar bildirmiştir.
Sıkça Sorulan Sorular
Atasözleri çoğunlukla cümle şeklinde olup mesaj verir. Bu da deyimlerle arasındaki farktır.
Soğuk gıdaları üfleyerek yiyorsa önceki bir olayda canı yanmış ve bir daha olmaması için son derece tedbirli davranıyor.
Önemsiz bir zararla karşılaşsa bile büyük derecede tepki göstereceği anlaşılır.
Herhangi bir sebepten dolayı isteğinin değiştiğini bildiren kalıplaşmış bir ifadedir.