Ses bilgisi (ses olayları) hakkında sıklıkla sorulan soruları sizler için aşağıda maddeler halinde sıralayıp açıklamaya çalıştım. Peki, o zaman ses bilgisi nedir? İşte, ses bilgisi soru ve cevaplar:
Ses Bilgisi Nedir?
Sıkça Sorulan Sorular
Ünsüz benzeşmesi kuralında “c, d, g” yumuşak ünsüzlerinden önce bulunan f, s, t, k, ç, ş, h, p sert ünsüzlerinin akılda kalması için kullanılan kodlamadır. Bu sert ünsüzler, yumuşak ünsüzleri “ç, t, k” sert ünsüzlerine dönüştürür.
Sözcüğü kök ve eklerine ayıralım: uyu-ku
Gördüğünüz gibi orta hecedeki “u” ünlüsü düşmüştür.
Cevap: Ünlü düşmesi.
Orta hecedeki “k” ünsüzü düşmüştür.
Sözcüğü kök ve ekine ayıralım: geç-e
Gördüğünüz gibi “ç” sert ünsüzü “c” yumuşak ünsüzüne dönüşmüş.
Cevap: Ünsüz yumuşaması.
Sözcüğü kök ve ekine ayıralım: toprak-ı
Gördüğünüz gibi “k” ünsüzü “ğ” yumuşak ünsüzüne dönüşmüş.
Cevap: Ünsüz yumuşaması (değişimi).
Cevap: Ünlü değişimi (sen-e).
Ünsüz benzeşmesi: Sonu f, s, t, k, ç, ş, h, p sert ünsüzlerinden biriyle biten sözcükten sonra “c, d, g” yumuşak ünsüzlerinden biriyle başlayan bir ek geldiğinde bu yumuşak ünsüzlerinin “ç, t, k” sert ünsüzlerine dönüşmesi olayıdır.
Evet, ikinci “s” ünsüzü türemiştir.
Çözüm: His-i : hissi
p, ç, t, k ünsüzleri genellikle iki konuda karşınıza çıkar:
1. Ünsüz benzeşmesi: Sonu f, s, t, k, ç, ş, h, p ünsüzlerinden biriyle biten sözcükten sonra “c, d, g” yumuşak ünsüzlerinden biriyle başlayan bir ek geldiğinde bu yumuşak ünsüzler “ç, t, k” sert ünsüzlerine dönüşür.
2. Ünsüz Yumuşaması: 2. Sonu “p, ç, t, k” sert ünsüzlerinden biriyle biten sözcükten sonra ünlüyle başlayan bir ek geldiğinde bu sert ünsüzler “b, c, d, ğ” yumuşak ünsüzlerine dönüşür.
Sözcüğü kök ve ekine ayıralım: kitap-cı
Gördüğünüz gibi “c” ünsüzü, “ç” sert ünsüzüne dönüşmüştür.
Cevap: Ünsüz benzeşmesi.
Cevap: Ünsüz benzeşmesi (sertleşme).
Çözüm: Gözlük-cü : gözlükçü
Cevap: Ünlü türemesi.
Çözüm: Dar-cık : dar – a – cık
Cevap: Ünsüz benzeşmesi.
Çözüm: Bit-gi : bit-ki
Cevap: Ünlü daralması ve kaynaştırma ünsüzü.
Çözüm: de – y – e : diye
Cevap: Ünlü düşmesi, ünsüz yumuşaması (değişimi) ayrıca birleşik yapılı bu sözcükler arasında ulama da vardır.
Cevap: Ünsüz benzeşmesi.
Çözüm: yavaş-ca : yavaşça
Cevap: Ünsüz yumuşaması.
Çözüm: tat-ı : tadı
Cevap: Kaynaştırma ünsüzü.
Çözüm: iki – ş – er
Cevap: Ünsüz yumuşaması.
Çözüm: ak – ar – an : ağaran
Cevap: N – M değişimi.
Çözüm: penbe : pembe
Cevap: Ünsüz benzeşmesi (sertleşme).
Çözüm: çiçek-ci : çiçekçi
Bir sözcük ek aldığında veya başka sözcüklerle birleştiğinde kendi içinde yeni bir ünsüz meydana gelir. Bu olaya ünsüz türemesi deriz.
Örnekler: affetmek (af + etmek), reddetmek (ret + etmek), şıkkı (şık-ı), haddi (had-i)…
Diğer adı ünsüz türemesidir.
Hayır, yoktur çünkü kökün içinde ünsüz türemesi olmaz.
Cevap: Ünlü düşmesi.
Çözüm: beyin-i : beyni