Bakı nedir ve etkileri neler?
Bakı Nedir?
Bir yerin, Güneş ışınlarını aldığı açı yıl içinde farklılık gösterebilir ancak kimi yerler ışınları dar açıyla alırken kimi yerler dik açıyla alır. Sadece dönenceler arasında bulunan bir yerde Güneş ışınları düz bir zemine dik açıyla düşer. Dağların eğimi gibi özel konumun etkisi hesaba katıldığında dönenceler dışındaki bir merkeze ışınların dik açıyla gelmesi mümkün. İşte, bu olaya bakı deriz. Bakı, bir dağın Güneş’e dönük yamacıdır. Güneş ışınlarını diğer yamacına göre daha büyük açıyla alır. Bu da, başta sıcaklık üzerinde etkilidir.
Bakı Nasıl Bulunur?
Yengeç Dönencesi’nin (23 derece…) kuzeyinde yer alan dağların güney yamacı ile Oğlak Dönencesi’nin (23 derece) güneyinde yer alan dağların kuzey yamaçları bakı yamacıdır. Dönenceler arasındaki yerlerin bakı durumları ise yıl içinde farklılık gösterir. Örneğin 10 derece kuzey enlemindeki bir noktanın bakı yamacı bazı günler kuzey yamacı, bazı günler de güney yamacında olur. 4 önemli tarihe göre değerlendirme yapacak olursak şu sonuç ortaya çıkar:
– 21 Aralık’ta dağların güney yamacı
– 21 Mart’ta dağların güney yamacı
– 21 Haziran’da dağların kuzey yamacı
– 23 Eylül’de dağların güney yamacı
Dikkat: Dünya’da özel konumun etkisini hesaba katmazsak Güneş ışınları sadece dönenceler arasında dik açıyla düşer ancak bakının etkisi sayesinde dönenceler dışında bir nokta da Güneş ışınlarını dik ya da dike yakın bir açıyla alabilir.
Dönencelerin dışında yer alan bir dağın bakı yamacının, diğer yamacına göre farkı şunlardır:
Bakının Etkileri
– Güneşlenme süresi daha fazladır.
– Güneş ışınlarını daha büyük açıyla alır.
– Sıcaklık daha fazladır.
– Güneş enerjisinden enerji elde etmek daha kolaydır.
– Kalıcı kar sınırı daha yüksektir.
– Bitki örtüsünün su tüketimi daha yüksektir. Bu durum sulamaya daha çok ihtiyaç duymak demektir.
– Tarım ürünleri bakımından daha zengindir ve tarım ürünleri daha yüksek yerlerde bile görülür.
– Hayvancılık faaliyetleri daha yükseklerde bile görülür.
– Buharlaşma daha fazla olur, bu nedenle toprak daha kurudur.
Bilgi: Dağların bakı yamacı tarım ürünleri için daha uygunken diğer yamacı ormanlık alan için daha uygun olabilir.
Not: Bakı; ekonomi, tarım, hayvancılık ve ekolojik süreçler üzerinde etkilidir.
Bakı Nedir – Sonuç
Bakı kavramı, çevresel ve iklimsel dinamikler üzerinde kritik bir rol oynayan önemli bir unsurdur. Bakı’nın yüzey sıcaklıkları üzerindeki etkileri, güneş enerjisinin dağılımını ve dolayısıyla sıcaklık farklarını belirleyen temel bir faktördür. Gerek tarımda bitki üretimi, gerekse şehir planlamasında yapı tasarımı gibi alanlarda bakının dikkate alınması, daha verimli ve sürdürülebilir çözümler geliştirilebilmesi açısından büyük önem taşır.
Sıkça Sorulan Sorular
Hayır, yer altı kaynaklarını etkilemez.
Yengeç Dönencesi’nin kuzeyinde yer alan bir dağın bakı yönü sadece güney yamacı üzerindedir.
Oğlak Dönencesi’nin güneyinde yer alan bir dağın bakı yönü sadece kuzey yamacı üzerindedir.
Dönenceler arasında yer alan bir dağın bakı yönü yıl içinde bazen kuzey bazen de güney yamacı üzerindedir.