İsim Cümlesi Nedir?

İşte, isim cümlesi konu anlatımı:

İsim Cümlesi

İsim, sıfat, zamir, edat ya da fiilimsiden oluşan yüklemlerin bulunduğu cümlelerdir. Bu 5 sözcük türünden biri olan yüklemler, türüne göre isim sayılır. Farklı sözcük türünde olsa da bunların ortak yönü ek fiil almasıdır çünkü ek yüklem olmak için gizli de olsa ek eylem gerekir. Ayrıca isim yüklemleri “-mek/-mak” ekini alamaz.

Örnekler

Burası türkülere konu olan Gelevera Deresi’dir. (Sıfat ve isim tamlaması içinde bulunan son sözcük isimdir ve ek eylem alarak yüklem olmuştur.)

Geç kalmasının sebebi işlerinin yoğun olmasıymış. (Ek eylem alan fiilimsi, isim yüklemini oluşturmuş.)

Otele giren adam ünlü bir yazarmış. (Sıfat tamlaması içinde bulunan son sözcük isimdir ve ek eylem alarak yüklem olmuştur.)

Okulda karşılaştığımız çocuk, dayımın komşusunun oğluymuş. (Altı çizili isim tamlaması yüklemi olmuş.)

O her zaman hedeflerini yüksek tutan bir liderdi. (Sıfat tamlaması halinde isim yüklemi.)

Sen ince ruhlu, hassas ve alıngan bir arkadaşımızsın. (Sıfat tamlaması halinde isim yüklemi.)

Seni buraya davet eden kişi benim. (Altı çizili zamir, ek eylem alarak yüklem olmuş.)

Onunla geçirdiğimiz her an rüya gibiydi. (“Rüya” ismi “gibiydi” edatıyla söz öbeği kurup yüklem olmuştur.)

Denemeler yazarın düşünsel serüveninin kâğıda aktarılmış halidir. (Altı çizili söz öbeği hem isim hem de sıfat tamlaması halindedir.)

Eleştiri metinleri yazara yol gösterdiği için önemlidir. (Altı çizili olan adlaşmış sıfat, ek eylem alarak isim yüklemini oluşturmuş.)

Bir hikâyenin en önemli aşaması aylarca üzerinde meşgul olduktan sonra aklınıza gelen ilk cümleleridir. (Altı çizili yüklem sıfat tamlaması halinde söz grubudur.)

Anlayana sivrisinek saz, anlamayana davul zurna az. (Altı çizili sözcükler sıralı cümlenin isim yüklemleridir.)

Not: İsim yüklemleri ek eylem sayesinde geniş zaman, şimdiki zaman ya da geçmiş zaman anlamı bildirebilir.

Örnekler:

Takımın mücadelesi dillere destandı. (“-dı” ek eylemi geçmiş zaman anlamı bildirmiş.)

İş yaşamında hedeflerini yüksek tutan biriymiş. (“-miş” ek eylemi geçmiş zaman anlamı bildirmiş.)

Şiir ile matematik arasında bir ilişki olduğu aşikârdır. (“-dır” ek eylemi geniş zaman anlamı bildirmiş.)

Not: İsim yüklemlerinin olumsuzu “değil” edatı ya da “yok” sözcüğüyle oluşur.

Örnekler:

Onu diğer sanatçılardan ayıran özelliğini görmemek mümkün değil.

Başkalarının savunuculuğunu yapmak zorunda değilsin.

Aşığa Bağdat uzak değil

Ne yazık ki eski resimlerinden eser yok.

Not: Ek eylem bazen isim cümlesinde yazılmamış olabilir, bu durumda gizli de olsa “-dır” ek eylemini aldığını söyleriz.

Örnekler:

Şimdiki eserlerinde artık kendi imzasını görebilmek mümkün (dür).

İyiliğe iyilik her kişinin kârı (dır), kötülüğe iyilik er kişinin kârı (dır).

Yalnızca İsim Yükleminden Oluşan Cümleler

Bu tür cümlelerde yüklemler genellikle isim ya da sıfat tamlaması halinde yani söz öbeği halinde bulunur.

Örnekler:

Kimseye rahatsızlık vermeyen sessiz bir kuzu gibiymiş.

Kendisine yapılan hataları bağışlayan merhametli biriydi.

Dikkat: İsim cümlelerindeki özne, eylemi yapan değil; cümleye konu olan bir ögedir.

Özne ve İsim Yükleminden Oluşan Cümle

İki ögeden oluşan bu cümlelerde özne ya da yüklemler genellikle söz grubu halinde olur. Özne ve isim yükleminden oluşan cümleler genelde tanım cümlesi olur.

Örnekler:

“Bir insanın çocukluk yılları, bitmeyen en büyük hazinesidir.”

Özne: Bir insanın çocukluk yılları

Yüklem: Bitmeyen en büyük hazinesidir.

“El elin aynasıdır.”

Özne: El

Yüklem: Elin aynasıdır.

Not: İsim yüklemlerin bulunduğu cümlelerde bazı istisnalar dışında nesne olmaz çünkü nesne çoğunlukla iş bildiren yüklemlerin olduğu cümlelerde bulunur.

Örnekler:

Masadaki evrakları alıp giden kişi oydu.

Özne ve yüklemden oluşan iki ögeli bir cümle.

Her işte bir hayır vardır.

Bu cümlenin ögeleri sırasıyla şu şekildedir: Yer Tamlayıcısı / Özne / Yüklem

Akşamın hayrından sabahın şerri iyidir.

Bu cümlenin ögeleri sırayla şu şekildedir: Yer Tamlayıcısı / Özne / Yüklem

İsim Cümlesi İçinde Bulunmayan Ögeler

Bazı ögeler vardı ki sadece fiil cümlesini kabul eder. İşte, isim cümlesini kabul etmeyen o ögeler:

Bazı istisnalar dışında nesne bulunmaz çünkü nesne çoğunlukla iş bildiren fiillerin yüklem olduğu cümlelerde aranır.

Sözde özne (Eylemin birileri tarafından yapıldığı anlamını bildiren fiil yüklemli cümlelerde bulunur.)

Durum ve miktar anlamındaki zarf tümleci (Bu iki zarf tümleci isimlerin anlamını etkileyemez çünkü bu durumda sıfat olur.)

Not: İsim cümlelerinde vurgu genelde yüklem üzerindedir.

Örnek: Bugünkü tavuk yarınki kazdan iyidir. (Sonda altı çizili sözcük isim yüklemi olduğu için vurgu yine yüklem üzerindedir.)

Dikkat: “de” bağlacı ya da “mi” soru edatının yerine göre cümlede vurgulanan öge değişir.

Not: Bazı isim soylu sözcükler, yapım ekiyle fiile dönüşüp cümlenin yüklemi olabilir.

Örnek: Çocuklardan ürken kuş birden havalandı.

Yukarıdaki cümlede altı çizili yüklemin kökü isim (hava) olup aldığı “-lan” ekiyle fiil olmuştur.

Örnek: Hemşire, aşıdan korkan çocuğu sakinleştirdi.

Yukarıdaki cümlede altı çizili yüklemin kökü isim (sakin) olup aldığı “-leş” ekiyle fiil olmuştur.

Sıkça Sorulan Sorular