Adlaşmış Sıfat Nedir?

Adlaşmış sıfat konusunu anlamak için önce niteleme sıfatlarını iyi bilmek gerekir. Sıfatların ilk alt başlığı olan niteleme sıfatları isimlerin önüne gelerek onların rengini, biçimini, durumunu bildiren sözcüklerdir başka bir ifadeyle isimlerin ölçülemeyen bir özelliğini anlatır. Onlara sorulan “nasıl?” sorusuyla bulunur.

Renk Bildiren Sıfat Örnekleri

Mavi araba

Siyah saç

Kırmızı etek

Turkuaz boya

Kahverengi çanta

Gri bulutlar

Yemyeşil ağaçlar

Sarı otlar

Durum Bildiren Sıfat Örnekleri

Çalışkan öğrenci

hızlı araba

üzgün insan

hüzünlü sözler

etkileyici sözler

İnatçı adam

Biçim Bildiren Sıfat Örnekleri

İrili ufaklı taşlar

Daracık yollar

Geniş pantolon

Kare masa

Yüksek merdiven

Küçük sandalye

Bilgi: Renk ve biçim bildiren sıfatlar isimlerin dış görünüşü hakkında bilgi verdiği için betimleyici anlatım olarak sayarız.

Örnek: Geniş koridorda ilerlerken, yüksek tavandan sarkan kahverengi avizeler dikkatini çekti…

Adlaşmış Sıfat

Adlaşmış sıfatlar, anlamını etkilediği ismin tamlamadan çıkmasıyla oluşur yani tamlamadan çıkan sıfatın tek başına kalmasıdır. Bu tür sözcükler tür değiştirerek ad olur ayrıca tamlamaya bağlı söz grubu içinde değildir.

Örnekler

Ekşileri ayrı bölmeye yerleştirdim ancak kimse almadı. (Ekşi elmaları)

Beşiktaşlılar maç öncesi alanda toplandı. (Beşiktaşlı taraftarlar)

Bana eskileri hatırlamak istemediğini söyledi. (Eski günleri)

Küçükleri masadan kaldırdı. (Küçük oyuncakları)

Annem ütülüleri, özenle katladıktan sonra raflara yerleştirdi. (Ütülü kıyafetleri)

Akşamki konserde özellikle gençler çok eğlendi. (Genç insanlar)

Kolayları çözerek avantaj elde etmeye çalıştı ancak istediği puana ulaşamadı. (Kolay soruları )

Çözülenlerin listesini hazırlamış. (Çözülen soruların)

Balıkçıya tazelerden vermesi için rica etti. (Taze balıklardan)

Otobüste özellikle yaşlılara mutlaka yer verirdi. (Yaşlı insanlara)

Isınanları, tabaklara koyup servis etti. (Isınan yemekleri)

Dikkat: Yukarıdaki örneklerde görüldüğü gibi niteleme sıfatları, tamlamadan çıkan isimlerin varsa ekini üzerine alır ve çıkan ismin yerine geçer.

Önemli Notlar

Adlaşmış sıfatlar bazen isim çekim (çoğul, hal, iyelik, tamlayan ya da ek fiil) eklerini alır.

Örnekler: İyileri, ekşilerden, küçüklerimiz, anlayanlar, hazırladıklarımız…

Atasözlerinde adlaşmış sıfat görmek mümkündür.

Örnekler:

Doğruyu söyleyeni dokuz köyden kovarlar. (Doğru söyleyen insanı) 

İyilik eden, iyilik bulur. (İyilik eden insan) 

Acıkan doymam sanır, susayan kanmam sanır. (Acıkan insan, susayan insan) 

Gülü seven, dikenine katlanır. (Gülü seven insan) 

Öfkeyle kalkan, zararla oturur. (Öfkeyle kalkan insan)

Deyimleri bazen adlaşmış sıfat olarak kullanırız.

Deyimler mastar ekiyle (-mak/-mek) oluşurken istendiğinde cümle içinde sıfata dönüşebilir.

Örnekler:

Daldan dala konmak (Mastar halinde deyim) 

Daldan dala konan insanlarla tartışamam. (Tamlama halinde niteleme sıfatı) 

Daldan dala konanlarla tartışamam. (Adlaşmış sıfat)

Çekip çevirmek (Mastar halinde deyim)

İşleri çekip çeviren insanlara ihtiyacımız var. (Tamlama halinde niteleme sıfatı)

İşleri çekip çevirenlere ihtiyacımız var. (Adlaşmış sıfat)

Fiilimsiler de nitelediği ismin düşmesiyle adlaşmış sıfat fiile dönüşebilir.

Örnekler: Müdür, görevini yapmayanları uyardı. (Görevini yapmayan insanlar) 

Kullanılanları geri dönüşüme gönderdi. (Kullanılan kağıtları) 

Çözülecekleri ödev olarak yolladı. (Çözülecek testleri) 

Bana getirdiklerini resim dersinde kullandım. (Bana getirdiğin boya veya kalemleri)

Adlaşmış sıfatlar, isimlerin yerine geçtiği için başka bir isimle tamlama kuruyorsa anlam (kişi) belirsizliğine sebep olur çünkü anlamını etkilediği asıl isim düşmüş ve onun yerine geçmiştir. Bunun önüne geçmek yani anlam karışıklığını engellemek için virgül kullanırız.

Örnekler:

Yaşlı, doktora bir şeyler söylüyordu.

Küçük, simitçiye doğru koştu.

Genç, görevliye elindeki listeyi verdi.

Sıkça Sorulan Sorular